زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

حزن محمد (قرآن)





برخی رفتار مردم باعث حزن و اندوه پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌شود. در این مقاله آیات مرتبط با حزن حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.


۱ - استهزای مشرکان



حزن و ناراحتى پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، در برابر تبليغات سوء و استهزای مشرکان:
إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ‌ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ.

۲ - کفرورزی



خداوند، برحذردارنده پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از حزن و اندوه بر كفرورزى برخى مردم:
۱. وَ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَنْ‌ يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئاً ....
۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ‌ ....
۳. لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‌ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ‌ ... مقصود از آيه اين است كه براى ایمان نیاوردن قریش اندوهگين نباش.
۴. وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ‌ ....

۲.۱ - کفرورزی اهل‌کتاب


کفرورزی اهل‌کتاب، اسفبار و حزن‌انگيز براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
قُلْ يا أَهْلَ الْكِتابِ لَسْتُمْ عَلى‌ شَيْ‌ءٍ حَتَّى تُقِيمُوا التَّوْراةَ وَ الْإِنْجِيلَ وَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَ لَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْياناً وَ كُفْراً فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ‌ الْكافِرِينَ. «لاتأس» به «لاتحزن» تفسير شده است.

۲.۲ - کفرورزی کافران


حزن پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، به علت کفر کافران:
۱. لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‌ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ‌ ....
۲. فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى‌ آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَدِيثِ أَسَفاً.
۳. لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ.
۴. ... فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَراتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما يَصْنَعُونَ.

۲.۳ - شتاب در کفرورزی


اندوه و تأسف شديد پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از شتاب برخى مردم در كفر:
۱. وَ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ ....
۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ ....

۳ - انديشه ترك ابلاغ برخى آيات قرآن



حزن و اندوه پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از انديشه ترك ابلاغ برخى آيات قرآن:
فَلَعَلَّكَ تارِكٌ بَعْضَ ما يُوحى‌ إِلَيْكَ وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ جاءَ مَعَهُ مَلَكٌ‌ ....

۴ - درخواست‌های نابجای مشرکان



حزن محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، بر اثر پيشنهادهاى نابه جاى مشرکان و معجزه‌هاى درخواستى آنان:
فَلَعَلَّكَ‌ ... وَ ضائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ جاءَ مَعَهُ مَلَكٌ‌ ....

۵ - تبلیغات سوء مشرکان



اندوه و رنجش خاطر پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، بر اثر سخنان ناروا و تبلیغات سوء مشرکان:
۱. وَ لا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ‌ ....
۲. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....

۶ - ناشناخته ماندن رسالت



ناشناخته ماندن رسالت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در آغاز بعثت، مايه سيطره اندوهى سنگين بر آن حضرت:
أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ‌ وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ‌. مراد از «وزر» با توجّه به آيه «و رفعنا لك ذكرك» مى‌تواند نقطه مقابل «بلندآوازه بودن» باشد؛ يعنى ناشناخته ماندن رسول‌اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله سبب شده بود كه رسالتها و تعاليم او مهجور بماند و غمى سنگين براى آن حضرت به وجود آيد. تناسب دو فعل «وضعنا» -فرو نهاديم‌- و «رفعنا» -بالا برديم‌- مؤيّد اين احتمال است.

۷ - عصیان مسلمانان در احد



حزن و اندوه پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از عصيان و نافرمانى مسلمانان و فرارشان از کارزار احُد:
إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى‌ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ‌ ... برخى برآنند كه باء در «بغمّ» سببى است و مراد از «غم» -غم دوم‌- غم و اندوهى است كه مسلمانان در آن كارزار به سبب عصيان از دستور پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و به شكست كشاندن لشکر اسلام براى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به وجود آوردند و مقصود از «غمّاً» شکست مسلمانان است.

۸ - اندوه مسلمانان



اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در جنگ احُد، سبب اندوه مسلمانان:
إِذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى‌ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ‌ . مراد از «غماً» اندوه مسلمانان و «بغم» يعنى به سبب اندوه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله.

۹ - تهمت‌های دشمنان



حزن و اندوه پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از سخنان ناروا و تهمتهاى دشمنان او:
يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ‌ ... از آيه استفاده مى‌شود كه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از ابلاغ موضوعى نگرانى داشته است. نگرانى آن حضرت مطمئناً براى جان خود نبوده است، بلكه نگرانی و ترس وى از تهمتهايى بوده كه مانع توفيق او در انجام دادن ابلاغ وحی به خصوص مسئله مهمى باشد كه در آيه ياد شده به آن اشاره شده است. روايات متعدّدى كه از طريق شیعه و اهل‌سنّت وارد شده آيه را مربوط به ابلاغ امامت امام علی علیه‌السلام مى‌داند كه در واقعه غدیر از سوى آن حضرت انجام شد.

۱۰ - آسيب يافتن دين خدا



حزن و نگرانى پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، از آسيب يافتن دین خدا به واسطه تلاشهاى كفرآميز عدّه‌اى:
۱. وَ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لَنْ يَضُرُّوا اللَّهَ شَيْئاً ....
۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ ... وَ مَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً ....

۱۱ - تکذیب نبوت پیامبر




۱۱.۱ - تکذیب از سوی یهود


حزن و اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به جهت تكذيب آن حضرت، از سوى یهود:
۱. الَّذِينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ عَهِدَ إِلَيْنا أَلَّا نُؤْمِنَ لِرَسُولٍ حَتَّى‌ ... فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ‌ ... مقصود از موصول «الّذين» در آيه ۱۸۳ گروهى از يهوديان‌اند. مراد از ضمير فاعلى «كذّبوك» يهوديان‌اند.
۲. يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ ... با توجّه به شأن نزول، آيه شريفه اشاره به يهوديانى دارد كه به قصد داوری بين زن و مرد زناکار نزد پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آمدند و گفتند: اگر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله حكم به شلّاق داد بپذيريد و اگر حكم به رجم و سنگسار داد، ردّ كنيد.
[۳۹] كشف الاسرار، ج ۳، ص ۱۱۷.


۱۱.۲ - تکذیب از سوی کافران و مشرکان


حزن و اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، به سبب تكذيب شدنش از سوى کافران و مشرکان لجوج صدر اسلام:
وَ إِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ‌ ... ثُمَّ أَخَذْتُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَكَيْفَ كانَ نَكِيرِ.

۱۱.۳ - تکذیب از سوی منافقان


حزن و اندوه پيامبراكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، به جهت تكذيب آن حضرت از سوى منافقان:
يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ هادُوا ....

۱۲ - تأخیر عذاب بر کافران



طرح تأخير عذاب و نازل نشدن آن بر كافران، موجب حزن و اندوه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ لَوْ لا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ لَكانَ لِزاماً وَ أَجَلٌ مُسَمًّى‌ فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....

۱۳ - جاسوسی منافقان



جاسوسی منافقان براى يهود، مايه حزن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يا أَيُّهَا الرَّسُولُ لا يَحْزُنْكَ الَّذِينَ يُسارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قالُوا آمَنَّا بِأَفْواهِهِمْ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قُلُوبُهُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ هادُوا سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِنْ بَعْدِ مَواضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هذا فَخُذُوهُ وَ إِنْ لَمْ تُؤْتَوْهُ فَاحْذَرُوا وَ مَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئاً أُولئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيا خِزْيٌ وَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذابٌ عَظِيمٌ.

۱۴ - حزن بر کافران



حزن و اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر كافران، به رغم مکر و توطئه آنان عليه حضرت:
وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ لا تَكُنْ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ.

۱۵ - مشکلات مسلمانان



رنج و اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از مشکلات مسلمانان:
لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ‌ ....

۱۶ - توصیه به اجتناب از حزن



توصیه خداوند به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى اجتناب از حزن بر کفّار:
لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‌ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ.

۱۷ - رفع حزن پیامبر




۱۷.۱ - توجه به بازگشت به سوی خدا


توجّه به بازگشت حتمى كافران به سوى خداوند، زداينده اندوه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ‌ ....

۱۷.۲ - برطرف‌کننده حزن پیامبر


خداوند، برطرف‌كننده حزن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، از مهجور ماندن رسالت خويش:
أَ لَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ‌ وَ وَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ. مراد از «وزر» با توجّه به آيه «و رفعنا لك ذكرك» مى‌تواند نقطه مقابل «بلندآوازه بودن» باشد يعنى ناشناخته ماندن رسول‌اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله سبب شده بود كه رسالتها و تعاليم او مهجور بماند و غمى سنگين براى آن حضرت به وجود آيد. تناسب دو فعل «وضعنا» -فرو نهاديم‌- و «رفعنا» -بالا برديم‌- مؤيّد اين احتمال است.

۱۸ - پانویس


 
۱. حجر/سوره۱۵، آیه۹۵.    
۲. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷۶.    
۴. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۵. حجر/سوره۱۵، آیه۸۸.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۵۳۱.    
۷. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۳.    
۸. مائده/سوره۵، آیه۶۸.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۳۴۵.    
۱۰. بغوی، عبدالله بن احمد، معالم التّنزیل، ج ۱، ص ۲۲۸.    
۱۱. حجر/سوره۱۵، آیه۸۸.    
۱۲. کهف/سوره۱۸، آیه۶.    
۱۳. شعراء/سوره۲۶، آیه۳.    
۱۴. فاطر/سوره۳۵، آیه۸.    
۱۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷۶.    
۱۶. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۱۷. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۱۸. هود/سوره۱۱، آیه۱۲.    
۱۹. یونس/سوره۱۰، آیه۶۵.    
۲۰. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۲۱. انشراح/سوره۹۴، آیه۱.    
۲۲. انشراح/سوره۹۴، آیه۲.    
۲۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۳.    
۲۴. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۱، ص ۴۲۷.    
۲۵. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۵۳.    
۲۶. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۱، ص ۴۲۷.    
۲۷. مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۲۸. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۴۳.    
۲۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۴۸.    
۳۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۶، ص ۵۳-۶۲.    
۳۱. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۷۶.    
۳۲. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۳۳. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۸۳.    
۳۴. آل‌عمران/سوره۳، آیه۱۸۴.    
۳۵. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج ۲، ص ۳۶۴.    
۳۶. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۲۹۹.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۳۰۱.    
۳۹. كشف الاسرار، ج ۳، ص ۱۱۷.
۴۰. فاطر/سوره۳۵، آیه۲۵.    
۴۱. فاطر/سوره۳۵، آیه۲۶.    
۴۲. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۴۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۲۹.    
۴۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۴۵. مائده/سوره۵، آیه۴۱.    
۴۶. نمل/سوره۲۷، آیه۷۰.    
۴۷. توبه/سوره۹، آیه۱۲۸.    
۴۸. حجر/سوره۱۵، آیه۸۸.    
۴۹. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۳.    
۵۰. انشراح/سوره۹۴، آیه۱.    
۵۱. انشراح/سوره۹۴، آیه۲.    


۱۹ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۲۲۴، برگرفته از مقاله «حزن محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    


رده‌های این صفحه : حزن | محمد بن عبدالله | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.